Rzeźba “ŚW. JAN NEPOMUCEN”.
Szczegóły
Autor
Bońkowski Antoni?,
Czas powstania
dat. 1866 r.
Miejsce powstania
nieznane,
Wymiary
wys.całk.52cm, podstawa: cm x 12cm x 3,5cm.
Materiał
drewno brzozowe, drewno lipowe,
Technika
rzeźbienie, polichromowanie,
Właściciel obiektu
Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej
Słowa kluczowe
rzeźba sakralna, czepiec zabytkowy kujawski,
Sygnatury
Rzeźba datowana "1866".
Pod podstawą data i ryty napis "Lis", prawdopodobnie nazwisko twórcy, wyżej ryta litera "B".
Numer inwentarzowy
MK-7086 E
Opis
Rzeźba pełna, ujęcie frontalne. Figurka świętego przybita gwoździem do płaskiej, prostokątnej podstawki. Na jej licu, pisana czarną farbą inskrypcja "Janie, broń nas".
Święty stoi z rękoma ugiętymi i wyciągniętymi w sposób sugerujący, że pierwotnie był na nich ułożony krzyż (jeden z jego atrybutów). Charakterystyczne, nieproporcjonalnie do całej postaci wyolbrzymione dłonie. Ubrany w strój kapłana, lekko drapowaną sutannę i krótką rokietę z długimi rękawami (rodzaj komży), o ząbkowanych brzegach. Spod sutanny wystają czubki butów. Głowę okrywa wysoki biret. Twarz owalna, modelowana szeroko i płasko, rysy cięte ostro i schematycznie.
Polichromia na znacznych fragmentach rzeźby zdarta do surowego drewna. Ślady bieli na ciele i rokiecie; sutanna i biret czarne; włosy brązowe; podstawa brązowo-wiśniowa, z czarnym napisem na licu.
Pod spodem ryta data "1866 29 Lis" (prawdopodobnie listopad), powyżej ryta litera "B" w jednym ciągu z nieczytelnie rytym napisem (być może nazwiskiem rzeźbiarza).
Autorem rzeźby jest prawdopodobnie Antoni Bońkowski, mieszkający w Dzięgielewie (gm. Gozdowo), zm. w 1895 r., ludowy świątkarz. Badania terenowe prowadzone w tej wsi ustaliły, że prowadził małe gospodarstwo rolne, zajmował się handlem końmi i na potrzeby okolicznej ludności wykonywal zabawki dla dzieci i rzeźby. Figura św. Jana Nepomucena wykazuje wiele formalnego podobieństwa z rzeźbą Madonny, która (w l. 90. XX w.) znajdowała się w Gminnym Ośrodku Kultury w Gozdowie. Drugim rzeźbiącym w rodzie był Franciszek Bońkowski, którego imię odnotowują karty naukowe zabytków w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi. Wg zapisów, mieszkał on w Czachówku (dawny powiat sierpecki), wsi lub przysiółku już obecnie nie istniejących. Tropem tych zapisów prowdzono penetracje terenowe, podczas których wyłoniła się postać Antoniego.
Przedstawiony w rzeźbie św. Jan Nepomucen, kapłan i męczennik, żył w latch 1348-1393. Był
proboszczem i notariuszem biskupim w Pradze. Jak głosi jego żywot, w sporze między królem Wacławem IV Luksemburczykiem, a arcybiskupem Pragi, zostaje przez króla uwięziony i wrzucony do Wełtawy. Zródła podają, że powodem jego męczęńskiej śmierci było to, że odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi małżonki królewskiej - Zofii. Z tego powodu jest m.in. patronem szczerej spowiedzi, natomiast z uwagi na charakter męczęństwa, oręduje podczas powodzi, chroni przed utonięciem. Jego kult bardzio szybko dotarł do Polski, gdzie od XV wieku, tzw."Nepomuk" z mostu, staje się jednym z najpopularniejszych świętych, czczonych przez wiernych z wszystkich społecznych warstw. Jego figury sytuowane są przy wodzie (rzekach, strugach, jeziorach), gdzie często zdobią mosty. Sytuowane w szczerym polu, mialy bronić uprawy przed klęską gradobicia.