Rzeźba “MATKA BOSKA SKĘPSKA”.
Szczegóły
Autor
Miłkowski Jakub (1810 - 1888),
Czas powstania
poł. XIX w.
Miejsce powstania
nieznane,
Wymiary
wys. 52,5 cm, szer. 21,5 cm, głęb.15,5 cm.
Materiał
drewno brzozowe, farba olejna, tempera,
Technika
rzeźbienie, malowanie,
Właściciel obiektu
Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej
Słowa kluczowe
,
Sygnatury
Numer inwentarzowy
MK-7079 E
Opis
Rzeźba masywna (brak podstawy, półksiężyca i korony). Madonna stoi ze złożonymi dłońmi, wystającymi z delikatnie opracowanych rękawów sukni. Ubrana w sztywny płaszcz o nieznacznie sfalowanej powierzchni, wrzecionowato rozcięty z przodu, gdzie widać suknię spodnią. Całą powierzchię szat zdobi relief wypukły o motywach wici roślinnej, zakomponowanej symetrycznie, układającej się w spiralne lub esowate formy. Charakterystyczna, realistycznie modelowana twarz o skupionym obliczu. Włosy, mocno odchylone w tył głowy spadają na plecy, gdzie pocięte są nieregularnymi rytami. Na głowie zachowana obręcz pierwotnej, kabłąkowej korony. Figura polichromowana, ze śladami przemalowań i przebarwień. Płaszcz błękitny z odcieniami chabrowego, suknia wraz z kryzą miodowa, korona i kontur motywu na płaszczu złociste, ciało kremowe, włosy i pozostałe detale brązowe.
Autor rzeźby Jakub Miłkowski (1810-1888) urodzony w Tupadłach, a mieszkający w dorosłym życiu w Obozie k.Skępego był pierwszym przedstawicielem rodu, w którym tradycja rzeźbiarska kontynuowana była do 2 poł. XX w. Był klasycznym wiejskim samoukiem, który dzięki wytrwałości doszedł do profesjonalizmu, w czym pomógł mu Gustaw Zieliński właściciel skępskich włości. Jego piękna figura Madonny Skępskiej z 1859 r. zdobi niszę nad bramą wejściową na dziedziniec klasztorny w Skępem. Była ona wzorem do naśladowania przez artystów z jego rodu i całej okolicy. Jego brat Maciej (1819-1888), był także zdolnym rzeźbiarzem i autorem Madonn Skęspkich. Ich bratanek Adam (1837-1914), z zawodu stolarz, po upadku powstania styczniowego wykonał wiele Madonn Skępskich dla okolicznej ludności. Bardzo zdolnym rzeźbiarzem był syn Adama Paweł Miłkowski (1865-1932), mieszkający najpierw w Obozie, a potem w Ławiczku. Paweł wcześnie osierocił syna Józefa (1920-1973, który był ostatnim przedstawicielem wielopokoleniowego warsztatu rzeźbiarskiego.
Zob. K. Pawłowska, Miłkowscy, rzeźbiarski ród z ziemi dobrzyńskiej, Rocznik Muzealny, t. 4, Włocławek 1991 r., s. 27-57; taże, Rzeźba ludowa ziemi dobrzyńskiej, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", Włocławek 2016, s. 101-132,; taże, Madonna Skępska w twórczoścui artystów ludowych Ziemi Dobrzyńskiej i Kujaw, Kalwaria Zebrzydowska 2018, s. 25-58.
Rzeźba, nazywana w tradycji "osóbką", jest przykładem figury kultowej, związanej z pobożnością domową. Inspiracją do tworzenia Madonn Skępskich w rodzie Miłkowskich była "cudowna" figura, znajdująca się w sanktuarium Matki Bożej Skępskiej, Pani Mazowsza i Kujaw w Skępem na ziemi dobrzyńskiej. Podczas koronacji w 1755 r., wizerunek gotyckiej figury Marii Służebnicy Świątyni został przemieniony. Rzeźbę przysłonięto barokowym, sztywnym płaszczem z blachy srebrnej pozłacanej, głowę okryto koroną kabłąkową, a u stóp umieszczono półksiężyc, z plastycznym wizerunkiem twarzy ludzkiej - symbolizującym szatana.