Jak Portret Kajetana Ozdoby Florkiewicza trafił na Kujawy?

W kolekcji portretu polskiego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, większość obrazów powstałych w XIX wieku przedstawia postacie związane z regionem. Istnieje też spora grupa wizerunków, które ukazują osoby żyjące i działające w innych, niekiedy odległych miejscach. Często poza ciekawą biografią osoby portretowanej, obrazy te mają równie interesującą drogę, jaką trafiły na Kujawy i do placówki muzealnej we Włocławku. Do takich zabytków należy Portret Kajetana Ozdoby Florkiewicza herbu Ozdoba z Młoszowej w Małopolsce, osoby, która przeszła niebywałą drogę od mieszczanina i prowincjusza do znanego w kręgach towarzyskich Krakowa adwokata, ważnego polityka i zamożnego właściciela ziemskiego.

[]

Portret Kajetana Ozdoby Florkiewicza, autor: Józef Peszka (1767–1831) technika, wymiary, olej, płótno, 85×65 cm sygn.: na mankiecie fraka „PESZKA 1820 r.”

 

Na odwrocie płótna znajduje się inskrypcja: „Kajetan Ozdoba Florkiewicz/Poseł Powiatu Krzeszowickiego na Seym Xięstwa/Warszawskiego, Radca Departamentu Krakowskiego, /Sędzia Pokoju, Senator Rzeczypospolitej Kra-/Kowskiej, Marszałek Seymu Rzplitej 1817 roku/Dziedzic Dóbr Miłoszowa, Dulowa, Karniowice, /Więckowice, etc. Etc. Etc…/Urodzony 7. Sierpnia 1769 roku/Umarł w Krakowie 14, Maja 1839 roku”.
Obraz został włączony do zbiorów muzealnych w 1945 r., przywieziono go z Osiecza Wielkiego w pow. włocławskim. Był dwukrotnie konserwowany w 1958–1959 r. i w 2013 r.

Portretowany:
Kajetan Ozdoba Florkiewicz urodził się w 1769 r. w Kętach, powiat oświęcimski. Pochodził z mieszczańskiej, wielodzietnej rodziny, był synem Grzegorza — piekarza i krótko burmistrza Kęt i Zofii z Marchwickich. Kształcił się w szkole w Niepołomicach i prawdopodobnie na studiach prawniczych, na co wskazuje praktyka w krakowskiej kancelarii notarialnej Józefa Habowskiego — cenionej wśród najzamożniejszych. Kajetan Florkiewicz szybko zyskiwał zaufanie swego pracodawcy. W 1799 r. poślubił jego córkę Marcjannę, a wkrótce po śmierci teścia w 1800 r. przejął jego kancelarię. Między 1802 a 1805 r. Florkiewicz kupił majątek w Młoszowej, w następnych latach jako sprawny gospodarz powiększał swoje dobra o kolejne wsie. W 1805 r. w uznaniu zasług na polu gospodarki i handlu przyznano mu dziedziczne galicyjskie szlachectwo. Otrzymał predykat von Młoszowa i herb Ozdoba. Odtąd jego kariera urzędnicza nabrała tempa. Po 1809 r. został sędzią pokoju, był radnym w krakowskiej radzie departamentowej, w 1811 r. został posłem na sejm nadzwyczajny Księstwa Warszawskiego. W Wolnym Mieście Kraków, w l. 1815–1817 był senatorem czasowym Senatu Rządzącego i zajmował się kodyfikacją prawa karnego oraz cywilnego. Należał do elity krakowskiej, był właścicielem kamienicy przy ul. Szewskiej 9. W ostatnich latach życia udzielał się społecznie w gminie Młoszowa. Zmarł w 1839 r. i został pochowany w grobie familijnym w Trzebini.
Kajetan Ozdoba Florkiewicz był dwukrotnie żonaty, z pierwszą żoną miał pięcioro dzieci, z których żadne nie dożyło dorosłego wieku. Z drugą żoną Magdaleną Rychlińską miał dwóch synów. Obaj mieli wykształcenie prawnicze, ukończyli Uniwersytet Jagielloński, studiowali też za granicą i wiele podróżowali. Starszy syn Stanisław zmarł młodo w 1838 r., a więc cały majątek odziedziczył Juliusz (1816–1896), który podobnie jak ojciec, pełnił wiele ważnych funkcji w Krakowie. Po śmierci ojca, w hołdzie dla jego zasług ufundował mu pomnik w kościele św. św. Piotra i Pawła w Krakowie.

[]

Pomnik Kajetana Ozdoby Florkiewicza właściciela dóbr młoszowskich w kościele Świętych Piotra i Pawła w Krakowie (źródło: https://przelom.pl/14833-wielka-figura-wsrod-apostolow.html)

 

Juliusz Florkiewicz kontynuował przebudowę zamku w Młoszowej w stylu neogotyckim. Wnętrza i park ozdobił licznymi posągami postaci historycznych i mitologicznych, a wśród nich figurą ojca, którą wyrzeźbił Franciszek Wyspiański. W tej pełnej znakomitych dzieł sztuki rezydencji na pewno wisiał też namalowany przez cenionego malarza Józefa Peszkę Portret Kajetana Ozdoby Florkiewicza.

[]

Zamek w Młoszowej, mal. Leon Dembowski, 1862 r. (wł. MZKiD, nr inw. MK-340/119-s)

 

Jak zatem obraz trafił na Kujawy?

Prawdopodobnie do śmierci syna portretowanego — Juliusza Florkiewicza konterfekt znajdował się jego zamku w Młoszowej. Następną właścicielką obrazu została jego jedyna córka — Maria Pelagia, żona Witolda hr. Potockiego, która zmarła w dobrach ojca dwa lata po nim — w 1898 r. Wkrótce obraz drogą dziedziczenia przechodził na własność kolejnych pokoleń i najpóźniej w 1910 r., po sprzedaży zamku w Młoszowej został stamtąd wywieziony. W 1945 r. obraz trafił do muzeum we Włocławku z pałacu w Osieczu Wielkim. Przejmowanie dzieł sztuki i mebli przez państwowe muzea, miały ustrzec cenne dobra przed szabrownikami i zniszczeniem, odbywało się z nakazu władz przy udziale urzędników i kierownictwa muzeum.

[]

Pałac w Osieczu Wielkim, fot. l. 30. XX w. (źródło: https://audiohistoria.pl/nagranie/998-AHM_0787)

 

Posiadłość w Osieczu Wielkim w pow. włocławskim od 1919 r. była własnością Witolda Broel-Platera (1893–1962). Śledząc jego biografię, można powiązać Portret Kajetana Ozdoby Florkiewicza z tym właśnie miejscem. Właściciel Osiecza był synem Wiktora Broel-Platera, dziedzica wielkich obszarów rolnych, leśnych i licznych zakładów przemysłowych na Wołyniu i Aleksandry hr. Potockiej — córki Witolda i Marii Pelagii Florkiewicz, która była wnuczką Kajetana Ozdoby Florkiewicza.

[]

Maria Pelagia z Florkiewiczów Potocka (1843–1898) — wnuczka Kajetana Ozdoby Florkiewicza (źródło jw.)	Aleksandra (z domu Potocka) i Wiktor Broel-Platerowie, fot. ok. 1900 r. (źródło jw.)

 

Witold Plater osiadł na Kujawach po wielkiej tragedii rodzinnej, kiedy to jego dwaj starsi bracia w 1918 r. zostali barbarzyńsko zamordowani w czasie rewolucji rosyjskiej. Mimo odbudowy siedziby w Worobinie w pow. rówieńskim, nie chciał tam pozostać i zakupił dobra w odległym Osieczu. Był dwukrotnie żonaty. Po śmierci pierwszej żony, z którą miał troje dzieci, w 1925 r. poślubił Ludwikę Czarnecką z Ruska, córkę Zygmunta i Marii Działowskiej, miał z nią sześcioro dzieci. W ich wychowaniu pomagała rezydująca w pałacu Karolina z Potockich Działowska — ciotka właściciela (wnuczka Kajetana Ozdoby Florkiewicza). Po wybuchu II wojny światowej hrabia Plater został aresztowany, a w grudniu 1939 roku Niemcy wysiedlili rodzinę z posiadłości. Ratując życie Ludwika Platerowa z dziećmi wyjechała do Warszawy, zostawiając w Osieczu dobytek. Na miejscu pozostała ciotka Karolina Działowska (zm. w 1941 r.).

[]

Portret Witolda Platera, mal. Bolesław Szańkowski, 1938 r. (źródło jw.)	Portret Ludwiki Plater, mal. Bolesław Szańkowski, 1938 r. (źródło jw.)

 

W 1945 r. zespół pałacowo-parkowy został przejęty przez Skarb Państwa. Wkrótce, zgodnie z relacją Tadeusza Czaplickiego, autora książki Szlacheckie ostatki, w pałacu znalazła się składnica dóbr przeniesionych z wielu siedzib ziemiańskich na Kujawach. Stamtąd do włocławskiego muzeum trafiły m.in. obrazy, których pochodzenie przez wiele lat jest wyjaśniane. Spośród „osieckich” eksponatów z rodziną Kajetana Ozdoby Florkiewicza, poza jego wizerunkiem, związane są jeszcze dwa widoki malowane przez Leona Dembowskiego, ukazujące neogotycką siedzibę — zamek w Młoszowej i prawdopodobnie Portret szlachcica Kosseckiego.
Szczegółową historię Kajetana Ozdoby Florkiewicza opracowała Joanna Brzózka w publikacji Dzieje rodziny Florkiewiczów herbu Ozdoba z Młoszowej w XIX wieku, Kraków 2006. To opracowanie pozwoliło na podjęcie po wielu latach dalszych poszukiwań dotyczących portretu oraz jego historii i posłuży do dalszych badań.

Krystyna Kotula

____________________________________________________________

Fotografie i portrety rodzinne pochodzą z wywiadu z Jackiem Platerem opublikowanym przez Archiwum Historii Mówionej Domu Spotkań z Historią i Ośrodka KARTA – https://audiohistoria.pl/nagranie/998-AHM_0787