Rzeźba “MATKA BOSKA SKĘPSKA”.
Szczegóły
Autor
Miłkowski Jakub (1810 - 1888),
Czas powstania
XIX w.
Miejsce powstania
Polska, Kujawy, kujawsko-pomorskie, Włocławek (?),
Wymiary
wys.48 cm, szer. 21,5cm, głęb. 15,5cm.
Materiał
,
Technika
rzeźbienie,
Właściciel obiektu
Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej
Słowa kluczowe
czepiec zabytkowy kujawski, rzeźba sakralna,
Sygnatury
Numer inwentarzowy
MK-11372 E
Opis
Figura o zwartej, masywnej bryle, soczewkowatego przekroju (obecnie bez podstawy), od spodu otwory po drewnianych kołkach. Maryja stoi hieratycznie, na wprost. Płaszcz długi, jego poły zaakcentowane uskokiem i wypukłą lamówką, tworzą wrzecionowaty prześwit , przez który jest widoczna suknia. Faktura szat ożywiona drobnym soczewkowatymi nacięciami i zdobiona na całej powierzchni wypukłym reliefem, o motywach wici roślinnej, układającej się symetrycznie w spiralne i esowate formy. Górna krawędź płaszcza, zwieńczona półwałkowatą lamówką i reliefowymi wzorami krótkich wici, o zawiniętych końcach, ułożonych w jeden rząd. W zwartym korpusie, zaakcentowane dłonie w modlitwenym geście, starannie modelowane, wystające z rękawów. Twarz delikatna, o skupionym obliczu, opracowana realistycznie. Włosy przedzielone pośrodku, delikatnie żłobione, okalają głowę falistymi splotami i nierównymi kosmykami, opadają na plecy, wtapiając się w ich powierzchnię. Z korony, pierwotnie ażurowej, zachowała się obręcz, wysadzana guzami o wypuklych formach, okrągłych i romboidalnych w układzie przemiennym. Figura w kolorze drewna, w załamaniach reliefowego ornamentu szat, widoczne ślady podkładu pierwotnej polichromii.
Autor rzeźby Jakub Miłkowski (1810-1888) urodzony w Tupadłach, a mieszkający w dorosłym życiu w Obozie k.Skępego był pierwszym przedstawicielem rodu, w którym tradycja rzeźbiarska kontynuowana była do 2 poł. XX w. Był klasycznym wiejskim samoukiem, który dzięki wytrwałości doszedł do profesjonalizmu, w czym pomógł mu Gustaw Zieliński właściciel skępskich włości. Jego piękna figura Madonny Skępskiej z 1859 r. zdobi niszę nad bramą wejściową na dziedziniec klasztorny w Skępem. Była ona wzorem do naśladowania przez artystów z jego rodu i całej okolicy. Jego brat Maciej (1819-1888), był także zdolnym rzeźbiarzem i autorem Madonn Skęspkich. Ich bratanek Adam (1837-1914), z zawodu stolarz, po upadku powstania styczniowego wykonał wiele Madonn Skępskich dla okolicznej ludności. Bardzo zdolnym rzeźbiarzem był syn Adama Paweł Miłkowski (1865-1932), mieszkający najpierw w Obozie, a potem w Ławiczku. Paweł wcześnie osierocił syna Józefa (1920-1973, który był ostatnim przedstawicielem wielopokoleniowego warsztatu rzeźbiarskiego.
Zob. K. Pawłowska, Miłkowscy, rzeźbiarski ród z ziemi dobrzyńskiej, Rocznik Muzealny, t. 4, Włocławek 1991 r., s. 27-57; taże, Rzeźba ludowa ziemi dobrzyńskiej, "Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie", Włocławek 2016, s. 101-132,; taże, Madonna Skępska w twórczoścui artystów ludowych Ziemi Dobrzyńskiej i Kujaw, Kalwaria Zebrzydowska, s. 25-58, 2018
Rzeźba, nazywana w tradycji "osóbką", jest przykładem figury kultowej, związanej z pobożnością domową. Inspiracją do tworzenia Madonn Skępskich w rodzie Miłkowskich była "cudowna" figura, znajdująca się w sanktuarium Matki Bożej Skępskiej, Pani Mazowsza i Kujaw w Skępem na ziemi dobrzyńskiej. Podczas koronacji w 1755 r., wizerunek gotyckiej figury Marii Służebnicy Świątyni został przemieniony. Rzeźbę przysłonięto barokowym, sztywnym płaszczem z blachy srebrnej pozłacanej, głowę okryto koroną kabłąkową, a u stóp umieszczono półksiężyc, z plastycznym wizerunkiem twarzy ludzkiej - symbolizującym szatana.